Canon van de filosofie
Is het
filosofie-onderwijs in Nederland te wit, te westers, te Europees, te
mannelijk? Ontbreekt het de filosofie aan diversiteit? Sla er maar eens
een handboek op na: de geschiedenis van de westerse filosofie is
ontegenzeggenlijk ‘man’, westers en wit. De UvA filosoof Carlo Ierna wil
hierin dus verandering brengen, vertelde hij in Dagblad Trouw van 4 augustus 2021. Ierna gaat een
diversere canon samenstellen, die moet leiden tot meer openheid voor
andere culturen en minder genderstereotypen en racisme. Daarbij ‘gaan
grote namen sneuvelen’. Filosoof
Shad Raouf is het pertinent oneens met deze benadering. In Elseviers
Weekblad van 2 augustus 2021 zette hij zijn gedachten over de
‘dekolonisatie van de academische filosofie’ op een rijtje. Raouf meent
dat mensen als Carlo Ierna niet goed begrijpen wat een filosofische traditie is. Het is geen
universele denkwijze, maar een historische traditie waar sommige denkers
onderdeel van vormen en anderen weer niet.
|
Chinees denken
China’s mondiale
aanwezigheid groeit nog altijd. Toch is onze kennis van land en volk bij
die ontwikkeling ver achtergebleven en elementair, aldus sinoloog Roel Sterckx. Het gevolg is dat we een goed begrip van
China ontberen. Sterckx heeft in die lacune willen voorzien met Chinees denken. Over geschiedenis,
filosofie en samenleving, waarvan op 9 juni 2021 een herdruk
verschijnt bij uitgeverij Nieuwezijds.Onlangs
interviewde Dagblad Trouw de Belgisch-Britse sinoloog over
zijn nieuwste boek. In diezelfde krant verscheen op 27 mei 2021 een aardig
interview met de Belgische filosoof Erik Meganck over zijn pas verschenen
Religieus atheïsme (uitgeverij Damon).
|
De natuur was hier...
...is het thema van
de Maand van de Filosofie 2021. Deze maand wordt stil gestaan bij de steeds
toenemende invloed van de mens op zijn natuurlijke leefwereld, waarvoor
enkele jaren geleden het begrip “antropceen” werd gemunt. Interessante en
moeilijk te beslechten vraagstukken worden opgeworpen. Bestaat er nog wel
zoiets als natuur? Bestaat er wel een tegenstelling “cultuur” en
“natuur”? Heeft de mens een streepje voor op alle andere
natuurverschijnselen? Is de mens een objectieve beschouwer van de natuur
of maakt hij er ook werkelijk deel van uit? Net als vorig jaar speelt
deze maand zich vooral digitaal af. Voor de agenda, zie de website van de Maand
van de Filosofie.
|
Socratesbeker 2021
De Socratesbeker
wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het meest urgente,
oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek. Winnaar
dit jaar is Miriam Rasch met haar boek Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme, dat is verschenen bij
de Bezige Bij. Rasch vraagt
zich af hoe we het hoofd kunnen bieden aan een blijkbaar onotnkoombare
wereld, waarin data en logaritmes bepalen wie en wat we zijn. Frictie is
de weg daarnaar toe. Zie inhoud en achterflap op deze site. In de rubriek Nieuwe boeken vindt u de inhoudsopgave van een aantal van
de 20 boektitels die op de longlist stonden. Meer informatie over Rasch
staat op de website
van de Maand van de Filosofie.
|
Essay van de Maand van de
Filosofie 2021
Schrijver-filosoof Eva
Meijer schreef het essay van de Maand van de Filosofie 2021 Vuurduin. Aantekeningen bij een
wereld die verdwijnt. In haar essay denkt zij na op hoe we als mensen
met dat verdwijnen moeten, kunnen omgaan. Meijer doet dat aan de hand van
filosofen, schrijvers en haar hondje Doris. Zie de website van de Maand
van de Filosofie.
|
Europa in de wereld
Luuk van
Middelaar is de eer te beurt gevallen om vier gastcolleges te
verzorgen aan het prestigieuze Collège de France. In deze collegereeks
‘Cycle Europe’ bespreekt de Nederlandse politieke filosoof de zeer
actuele vraag naar de plaats die Europa in de wereldorde van vandaag zou
moeten innemen. Met name onderzoekt hij de relatie met Rusland en
Turkije, China en de Verenigde Staten. Van Middelaar trapt af op 24 maart
2021 om 19.30 uur. De lezingen zijn in het Frans en live via internet te
volgen. Zie de Collège
de France vebsite. Eind augustus verschijnt bij de Historische Uitgeverij
van Middelaar’s nieuwste boek Een Europees Pandemonium.
|
Denker des Vaderlands 2021
Paul van Tongeren
wordt de nieuwe Denker des Vaderlands. Op 1 april 2021 vangt hij aan voor
een periode van twee jaar als opvolger van Daan Roovers. Van Tongeren
ziet zijn taak als ‘nadenken’: afstand nemen en met behulp van
voor-denkers aandacht vragen voor wat vanzelfsprekend lijkt maar het niet
is. Zijn grootste filosofische interesses zijn de deugdethiek van
Aristoteles en het nihilisme van Friedrich Nietzsche. Bij deze heuglijke
gelegenheid verschijnt het boek van de journalist Marc van Dijk Het wonder van betekenis – Op zoek
naar geluk en wijsheid met Paul van Tongeren. Zie de website
van de Maand van de Filosofie voor meer informatie.
|
Socratesbeker 2021
De Socratesbeker
wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het meest urgente,
oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek. In
februari 2021 maakte de jury de selectie bekend van de vijf boeken die kans
maken op de prijs voor het beste filosofieboek van 2020:
Tinneke Beeckman – Machiavelli’s lef. Levensfilosofie
voor de vrije mens
Miriam Rasch – Frictie. Ethiek in tijden van
dataïsme
Katrien Schaubroeck –
Iris Murdoch. Een filosofie van de
liefde
Marjan Slob – De lege hemel. Over eenzaamheid
Ruud Welten – Wie is er bang voor Simone de
Beauvoir? Over feminisme, existentialisme, God, liefde en seks
Zie de website van
de Maand van de Filosofie. Op deze website in de rubriek Nieuwe boeken vindt u de inhoudsopgave van een aantal van
de genoemde 20 potentiële prijswinnaars.
|
Verlichte gids of autoritair-conservatief?
Het Spinoza-monument
in Amsterdam (foto links) draagt het behartenswaardige opschrift ‘Het
doel van de staat is de vrijheid’. Maar wat bedoelde de Amsterdamse
filosoof Baruch
de Spinoza (1632-1677) daar nu eigenlijk mee? Over Spinoza lopen de
meningen sterk uiteen en regelmatig verschijnen er nieuwe studies over
zijn leven en werk. In dagblad
Trouw van 29 december 2020 worden drie recente boeken tegen het licht
gehouden. Er blijken Spinoza-intepretaties te bestaan, die kritische
vragen stellen bij het idee dat we in de afvallige
Nederlands-Portugees-joodse denker en wetenschapper vooral een verlichte
gids moeten zien. Op de Trouw-website
werd deze discussie beknopt maar rijk geïllustreerd uiteen gezet. Voor
recente én minder recente publicaties over Spinoza, volg deze link.
|
Vaccin voor langerlevenden
Peter Singer is een
actieve deelnemer aan het ethische debat en laat zich ook in de corona-discussie
niet onbetuigd. De wereldbekende grondlegger van de dierenethiek en
voorvechter van bijvoorbeeld abortus en euthanasie vanuit een
utilitaristisch perspectief pleit voor een iets andere benadering van
vaccinatie dan bijvoorbeeld de Nederlandse regering. Niet de
sterftecijfers moeten omlaag, maar het aantal levensjaren dat door de
Covid-19 pandemie verloren gaat. Niet de meest kwetsbaren (lees: ouderen)
moeten dus als eersten het vaccin ontvangen, maar zij die de meeste
levensjaren dreigen te verliezen. In het dagblad Trouw verscheen op 27 november 2020 een uitgebreid Zoom
interview met de Australische filosoof: ‘Het coronavaccin eerst voor de
alleroudste Nederlanders?’ U leest het gesprek in zijn geheel na op de Trouw-website.
|
Socratesbeker 2020
De Socratesbeker
wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het meest urgente,
oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek. Op
zondagavond 21 juni 2020 maakte de jury de winnaar bekend: Donald Loose
met zijn boek Over vriendschap. De
praktische filosofie van Kant. Met deze pittige maar interessante
studie illustreerde Loose nog maar eens de grote veelzijdigheid van de
18de-eeuwse verlichtingsfilosoof Immanuel Kant. Over vriendschap verscheen vorig jaar bij uitgeverij van Tilt in Nijmegen. Het is trouwens de
eerst keer, dat een Vlaming met de prijs gaat lopen. Lees hier de
inhoudsopgave en achterflaptekst: inhoud
– achterflap.
Zie ook de website van
de Maand van de Filosofie.
|
Essay van de Maand van de Filosofie: over leugens
en waarachtigheid
Toen Pandora haar
mythische doos met alle kwaden van de wereld open maakte, ontsnapte ook
Apate. Deze Apate bracht misleiding en bedrog in de wereld. Aan de
leugen, en aan waarachtigheid, wijdde Alicja Gescinska
haar essay Kinderen van Apate.
Liegen doen we allemaal, stelt de Belgische filosofe, maar we kunnen wel
in opstand komen tegen de verlokkingen van de leugen. En nooit was dat
meer nodig dan in tijden van post-truth,
alternative facts en fake news. Onze malaise nu, betoogt
Gescinska, is een gebrek aan waarachtigheid, een gebrek aan oprechtheid
tegenover anderen. Hier ligt een opdracht voor alle mensen, omdat zonder
waarachtigheid onze democratie steeds meer onder druk komt te staan en we
ons kostbaarste goed dreigen te verliezen: de vrijheid. Schrijver Marcel
Möring sprak op 3 juni 2020 met Alicja Gescinska over haar essay, zie youtube. Zie ook
de website van de Maand
van de Filosofie en van uitgeverij Lemniscaat.
|
Corona en ethiek
De corona-pandemie is
zonder precedent en plaatst politici, medici en wetenschappers voor moeilijke
beslissingen; en niet hen alleen. Neem het isolatie- en
quarantainebeleid. Opeens kunnen overheden burgers een medische test of
isolatie opleggen of dwingen normaal sociaal contact na te laten. Op 15
maart 2020 besloot de Nederlandse regering scholen, cafés en restaurants
te sluiten: het is waarschijnlijk effectief om het coronavirus te
vertragen. Maar hoe lang kan het gewone leven op slot? Wie gaat ons ons
voedsel brengen? Nutsvoorzieningen moeten op pijl blijven en zo ook de
zorg in ziekenhuis en verzorgingshuizen. Economische motieven mogen niet
de doorslag geven, maar zonder functionerende economie loopt onze
maatschappij spaak. Hoeveel doden zijn gerechtvaardigd om
‘groepsimmuniteit’ te bereiken? Hoe gaan artsen bepalen wie in het
laatste IC bed mag? Ethisch gesproken betreden we met de corona-pandemie
onontgonnen land. Hieronder staan enkele van de nog niet zo talrijke
links rond ethische aspecten van de corona-crisis:
– Corona Triage (Duits en Engels)
– Ethics Resources on the
Coronavirus
– Quarantaine hoe onethisch
is dit
– Who gets the
ventilator...ethical approaches to allocating medical care
|
How High the Sky?
‘Wie heeft het
eigenlijk voor het zeggen in de ruimte?’ zo luidt de kop boven een
bijdrage in dagblad Trouw
van 27 januari 2020. Het is een interessante juridische en ook ethische
kwestie, die bijvoorbeeld in de omvangrijke studie How High the Sky? The
Definition and Delimitation of Outer Space and Territorial Airspace in
International Law aan de orde wordt gesteld. In
dit boek van jurist Thomas Gangale uit 2018 klonk de problematiek
duidelijk door. Tot hoeveel kilometer hoog is een land als Nederland of
de VS legitiem beheerder van de ruimte die zich boven hun landsgrenzen
uitstrekt? Wie kan welke gebruiksrechten claimen? How High the Sky? kwam uit bij Brill-Nijhoff.
Zie de inhoudopgave
op deze website. En hoe zit het trouwens met de diepzee? Bij dezelfde
uitgever verscheen eind januari 2020 de open-access uitgave van Law of the Seabed.
|
Roger Scruton (1944-2020)
Brede bekendheid in Nederland
kreeg de op 12 januari 2020 overleden filosoof Roger Scruton door
de interviewserie Van de schoonheid
en de troost. VPRO-journalist Wim Kayzer toonde Scruton toen, in
2000, als een typische Brit: vossenjacht, countryside, kleinschalig en
gehecht aan traditie. Ten voeten uit conservatief bleek Scruton, al zou
teveel inzoomen op het etiket conservatieveling
afbreuk kunnen doen aan rijkdom en veelzijdigheid van leven en werk.
Schoonheid, cultuur, het heilige, pessimisme, milieuproblematiek,
seksualiteit en dierenrechten – het zijn thema’s waarover Roger Scruton
lezenswaardig heeft geschreven... Voor uitgebreide in-memoriams, zie The
Guardian of The
Telegraph; beknopter, zie dagblad Trouw.
Elders op deze website staat een overzicht van in het Nederlands
vertaalde boeken van Scruton, meestal met inhoudsopgave er bij.
|
Nederlandse filosofie – de eregalerij
Wie zijn ónze filosofische helden? Nederlandse
filosofie heeft een bijzonder plekje op de webpagina’s van de Koninklijke
Bibliotheek. Daar staat de geschiedenis van de filosofie in ons land tot
op heden opgetekend in de vorm van een eregalerij van filosofische helden. Deze filosofen – meestal
mannen trouwens – hebben elk een rijk gevulde pagina met links naar leven
en werken. Natuurlijk is de ene held groter dan de andere en daarom ook
bekender: Erasmus en Spinoza steken er met kop en schouders boven uit. De
reeks begint met de middeleeuwse filosoof-theoloog Siger van Brabant
en de humanist Rodolphus
Agricola en loopt door tot de recenste toevoeging, Daan Roovers.
Roovers is op dit moment (27 november 2019) ‘Denker des Vaderlands’. Wie
de pagina ‘Over de themarubriek Filosofie’ bezoekt vindt ook nog verwijzingen
naar organisaties, opleidingen en tijdschriften. Zie Nederlandse
filosofie op de website van de Koninklijke Bibliotheek.
|
Artificieel, niet intelligent en gevaarlijk?
Pokermachine’s winnen
het van ’s werelds beste spelers, telefoonstemmen klinken net als echt en
robots spreken. Artificiële intelligentie (AI) slaagt er steeds vaker in
complexe menselijke taken beter dan wie dan ook uit te voeren.
Wetenschappers maken het, ondernemers passen het handig toe en
enthousiastelingen bewonderen hen daarom, maar de Amerikaanse arts en
politiek filosoof Ronald W. Dworkin
is pessimistisch. Dworkin – een criticus van “de obsessie om geluk boven
al het andere te plaatsen” – wijdde er een essay aan. Vermenselijking
(humanisering) van AI is wel het grootste gevaar. Dit gebeurt onder
andere door het opplakken van labels die doorgaans aan mensen toebehoren:
activiteit, verstand en intuïtie, creativiteit, empathie en juridische
rechten. Het is een gevaarlijke illusie, meent Dworkin. Op die manier
wordt een fenomeen dat in de “big world” van business, politiek en
innovatieve uitvinding bestaat ook een bedreiging voor de “small world”, waar
mensen hun dagelijks leven leiden. Dworkins bijdrage verscheen op 8
oktober 2019 in het tijdschrift The
American Interest. Toevallig presenteerde staatssecretaris Mona
Keijzer op diezelfde dag het Strategisch
Actieplan voor Artificiële Intelligentie. Zie bijvoorbeeld slate.com voor
de actuele discussie rond AI.
|
Het abortusdebat ‘revisited’
Ethische
overtuigingen hebben een ander statuut dan natuurwetenschappelijke. Waar
wetenschap zich min of meer rechtlijnig ontwikkelt en oude inzichten in
een verdomhoekje opbergt, daar doorloopt het morele debat een
cirkelbeweging. Kwesties die ooit werden opgelost kunnen opnieuw ter discussie komen te staan. De
vraag naar de morele goed- of afkeuring van abortus is een recent
voorbeeld. Dat veel
mensen zich bij de hernieuwde discussie beroepen op de wet, emoties of de
foute intenties van hun tegenstanders laat zien dat onderhoud aan en
nadenken over ethische vraagstukken te wensen overlaat. Ook van kwesties
die met wetten zijn opgelost, moeten
immers de morele argumenten van
tijd tot tijd worden doordacht en op hun relevantie getoetst. Dit geldt
voor voor- en tegenstanders. Wie zijn inzichten wil updaten kan te rade
gaan bij de website van de Engelse publieke omroep BBC, alwaar een uitvoerige
Ethics guide > Abortion. Al in de Klassieke Oudheid liepen de meningen
uiteen en de recente ophef in Nederland illustreert dat het door Francis Fukuyama
aangekondigde
einde van de geschiedenis nog niet is aangebroken. Trouwens, Fukuyama’s Het einde van de geschiedenis en de laatste mens (1992) werd in 2019 opnieuw
uitgegeven.
|
Maand van de Filosofie 2019: ‘Ik stuntel dus ik
ben’
De mens is niet
volmaakt. Het praktische bewijs leverde de Griekse filosoof Thales van
Milete meer dan 2.500 jaar geleden, toen hij bij het bestuderen van de
sterren in een put viel. Door de bedenkers van de Maand van de Filosofie
2019 is Thales verkozen tot prototype van de gehele mensheid. Terwijl
fantasie en creativiteit de mens vooruit drijven om zijn wereld naar de
hand te zetten, wil dat laatste alsmaar niet lukken. De mens richt zich
op een doel, waarvoor hij allerhande zaken uit het oog verliest en
waardoor hij vaak praktisch en intellectueel faalt. Sociaal is de mens
een al even gebrekkig wezen. De bedenkers van de maand menen dat de
stundelende mens wellicht aan de basis kan staan van een nieuw mensbeeld.
In april 2019 moet dat nieuw mensbeeld ontstaan. Voor het essay van de
Maand van de Filosofie Het leven
als tragikomedie en het programma zie de website.
Zie ook inhoud
– achterflap
van het essay.
|
Kinderboek voor de Maand van de Filosofie 2019
Op 9 maart 2019
verscheen het allereerste kinderboek voor de Maand van de Filosofie: Mijn
broer en ik van Abdelkader Benali. Zie de website
van de Maand van de Filosofie 2019.
|
De Socratesbeker 2019
De Socrates-wisselbeker
wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het meest urgente,
oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek dat in
het voorgaande jaar is verschenen. De winnaar werd bekend gemaakt
tijdens Avond van de Filosofie te Amsterdam. Zie de website van de Maand van de Filosofie 2019.
Winnaar
waren Ad Verbrugge, Jelle van Baardewijk en Govert Buijs met Het goede leven en de vrije markt:
inhoud
– achterflap
Op
de short-list stonden ook:
– Gerben Bakker en Gert Jan Geling: Over politieke correctheid
– Alicja Gescinska: Thuis in muziek
– Ben Schomakers: Het begin van de melancholie
– Paul van Tongeren: Willen sterven.
|
Deel 4 van
Foucaults Geschiedenis van de seksualiteit
Een opmerkelijk verschijning in de schappen was
begin 2018 Les aveux de la chair,
ofwel: ‘De bekentenissen van het vlees’, van Michel Foucault.
Het is deel 4 van zijn Geschiedenis
van de seksualiteit, waarvan de eerste drie delen al in de jaren
’70 uitkwamen. Met de titel van dit vierde deel geeft Foucault een
knipoog aan de Bekentenissen
van de vroegchristelijke kerkvader Augustinus,
die in dit boek trouwens veel aandacht krijgt. Het denken van deze
kerkvader vormde en vormt nog steeds een belangrijk ingrediënt van de
westerse sexualiteitsbeleving. Nog dit jaar verschijnt de Nederlandse
vertaling van Les aveux de la
chair. Zie ook de (interessante) website van de HBO filosofiedocent Steven Dorrestijn.
|
Sinterklaasje
kom maar binnen...
Hij was weer in het
land en het Zwarte-Piet-debat eindigde op straat, in handgemeen. De
kwestie “Zwarte Piet” speelt al jaren, dus hebben bijvoorbeeld filosofen
en ethici al uitgebreid hun commentaar geleverd. Zou je denken! Toch is
er wel wat te vinden op het internet. Zo verscheen vorig jaar een
geschiedenis van de al 100 jaar oude Zwarte-Piet-kritiek. Jop Euwijk en
Frank Rensen lichtten een tipje van de sluier op rond hun boek De
identiteitscrisis van Zwarte Piet. Eind oktober 2018 drukte de Groene
Amsterdammer een interview af met Babah Tarawally over zijn recente
publicatie Gevangen in
zwart-wit-denken bij uitgeverij Ten Have. Daarin kwam Tarawally
uitgebreid te spreken over Zwarte Piet, zie inhoud
– achterflap. In dagblad Trouw
van zaterdag 17 november 2018 hebben enkele ‘zwarte denkers’ het er
over (onder hen Tarawally). Vreemd is ondertussen wel, dat vragen of
een zwarte Zwarte Piet discriminerend is of niet steeds weer reuring
veroorzaakt, terwijl terugkerend nieuws over bijvoorbeeld de feitelijke
arbeidsdiscriminatie van migranten tot weinig rumoer aanleiding geeft.
|
Karl Marx 200
‘Meesters van het
wantrouwen’, zo karakteriseerde de Franse filosoof Paul Ricœur de
vader van de psychoanalyse Sigmund Freud en
de Duitse filosofen Friedrich
Nietzsche en Karl Marx. Freud ontdekte dat mensen worden
voortgedreven door verborgen impulsen (seks) en Nietzsche plaatste
dikke vraagtekens bij hun morele oprechtheid – moraal was immers een
onderdrukkend machtsmiddel. Op zijn manier betwijfelde ook Karl Marx de
verhevenheid van de mens. Niet grootse filosofische ideeën bepaalden de
richting van de geschiedenis, stelde hij vast, maar, juist omgekeerd,
de ontwikkeling van de materiële omstandigheden waarin mensen leefden,
bepaalde de inhoud van hun denken. Zo zag Marx bijvoorbeeld het leven
na de dood als een idee waarmee mensen hun ellende accepteerden,
terwijl de reden voor die ellende onzichtbaar bleef: de onrechtvaardige
manier waarop arbeid in de samenleving georganiseerd was. Marx
bekritiseerde het spijkerharde kapitalisme van de 19de eeuw en heeft
nog niet aan actualiteit ingeboet. Naar aanleiding van zijn 200ste
verjaardag op 5 mei 2018 verscheen bij VanTilt De Duitse ideologie.
I. Feuerbach en drie basisteksten van Karl Marx (zie inhoud
– achterflap
van dit boek) en bij Houtekiet Marx
begrijpen. Een actuele inschatting van zijn denken door Walter
Weyns (inhoud – achterflap). Voor een overzicht
van recente publicaties, zie elders op deze website.
|
Technologische Revolutie
De Groene Amsterdammer is, zo lezen we
op de website, ‘sinds 1877 onafhankelijk baken van de vrijzinnige
meningsvorming op het gebied van politiek, maatschappij, cultuur en
literatuur’. Het is in elk geval het oudste en misschien wel het meest
interessante opinieweekblad van Nederland. Op 17 mei 2018 verscheen een
dubbeldikke toekomstspecial gewijd aan de kansen en mogelijkheden,
problemen en filosofische en ethische implicaties van de technologische
revolutie die wij thans meemaken. Zijn we op weg naar Aldous Huxley’s Brave New World? Gaat deze
revolutie ons gelukkig maken? Moet alles wat kan? En wat is een mens
nog als haar eigenschappen naar believen veranderbaar zijn? Lees het in
De Groene Amsterdammer.
|
Is het liberalisme dood?
Liberalisme
wordt wel eens abstract, afstandelijk en rationalistisch, zelfs
zielloos genoemd. Recent heeft de Nederlands-Poolse politicoloog Jan
Zielonka daar enkele nieuwe bezwaren aan toegevoegd. Het liberalisme – links
en rechts – ontbeert gezonde zelfkritiek en heeft daarom geen goed
antwoord op de populistische klimaatswisseling in de politiek, waarvoor
het bovendien zelf in belangrijke mate schuld draagt. Zielonka schreef
het in februari 2018 verschenen essay Counter-Revolution. Liberal Europe in Retreat waarin hij
pleit voor een vernieuwd en sterk liberalisme. Op 14 maart 2018 gingen
Oxford professor Jan Zielonka, oud-politicus Frits Bolkestein,
UvA-docenten Matthijs Lok en Luiza Bialasiewicz met elkaar in gesprek.
Het was een debat met interessante aanzetten. Voor een indruk van
Zielonka’s essay, zie Social Europe.
|
Zen en de Kunst van het Motoronderhoud
Robert M. Pirsig, auteur van de jaren ’70
bestseller Zen en de Kunst van
het Motoronderhoud, is op 24 april 2017 overleden. Zijn eerste en
grootste roman was een road-boek en een filosofische vertelling in een.
Met Jack Kerouacs On the Road
deelt Zen het motief van “op
reis jezelf ontdekken”, wat bij Pirsig gebeurt tijdens een motortrip
door de Verenigde Staten. Filosofisch laat Zen zich lezen als een onderzoek naar kwaliteit: “het
mysterieuze, innerlijke doel van ieder creatief mens”, aldus Pirsig.
Het gaat dus om kwaliteit met de grote “K”. Die focus op Kwaliteit –
het schone – moet voorkomen dat het goede (emotie, ethiek) uitgespeeld
wordt tegen het ware (ratio, waarheid) of omgekeerd. Romantiek noch
Verlichting mogen de overhand krijgen. In De Groene Amsterdammer (3 mei 2017) heeft Dirk Bezemer het
overlijden van Pirsig op 88-jarige leeftijd aangegrepen om de
actualiteit van Zen te
onderstrepen. Bezemer schreef de column “Wat is geluk?” – een even beknopte als handzame
inleiding op een mooie, soms niet zo gemakkelijke filosofische roman.
|
Broos denken
Mensen moeten zich
geen dikke huid aanmeten. Daardoor maken ze zich niet alleen
onkwetsbaar maar ook gevoelloos voor het leven. En kwetsbaarheid zelf
moet niet worden omgezet in iets anders, iets krachtigs, maar worden
ervaren. Aldus universiteitsdocent Awee Prins in de Volkskrant van 24 december
2016. In de woorden
van Prins klinkt dat zo: ‘Wij zijn permanent in een krampachtige strijd
verwikkeld tegen de eindigheid. Dat is heilloos. Er is alleen de broze
alledaagsheid: laten we die omhelzen. Het gaat niet om zegevieren, het
gaat om dulden.’ Verveling is het
filosofische thema waarmee Prins een aantal jaren geleden ruimere
bekendheid verwierf, maar waaraan hij nu een nieuwe draai geeft. Niet
zo heel opmerkelijk wanneer je bedenkt dat vervelen eigenlijk ‘te veel worden’ betekent. Iets wordt je
teveel, dus je wilt eraan ontsnappen. Dat ontsnappen – de strijd tegen
de eindigheid van het leven, aldus Prins – is de bron van het utopisch
denken. En daaraan moet je niet toegeven . Aan dit
niet-langer-willen-ontsnappen heeft Prins een nieuw, nog te verschijnen
boek gewijd: Broos denken.
|
Geëngageerde kunst?
‘Slachtofferporno’,
zo omschreef de Amerikaanse kunstenaar Sean Capone nieuw werk van zijn
wereldberoemde collega uit China Ai Weiwei. Aanleiding voor Capone’s kritiek was de
afbeelding rechts. Hier ligt Ai Weiwei in dezelfde houding als de
Syrische peuter Alan Kurdi die vorig jaar dood op een strand in Turkije
aanspoelde. Zoiets roept inderdaad de vraag op hoe je artistiek
verantwoord bijvoorbeeld politiek geladen kwesties zichtbaar kunt maken
en bovendien je publiek in beweging zetten? Dit is nog niet zo
gemakkelijk, maar in het recent verschenen De navel van Daphne (inhoud – achterflap) doet Maarten Doorman een poging.
Deze filosoof onderzoekt hoe engagement en kunst kunnen samengaan en
tegelijkertijd een overtuigende boodschap meegeven. Daarbij is het boek
een uitdagend pleidooi voor Doormans openingsstatement: ‘Het
Rijksmuseum moet dicht.’ Voor de gewraakte foto en commentaar, lees de Volkskrant van 2 februari 2016. Ai Weiwei
die in 2015 China verliet probeert de wereldwijde vluchtelingencrisis
onder andere in foto’s te vangen: tot 7 december 2016 loopt zijn
tentoonstelling #SafePassage in het FOAM in Amsterdam.
|
Utopia
Binnenkort is het
500 jaar geleden dat Thomas More’s relaas over de fictieve, ideale
samenleving Utopia in druk
verscheen. Dit verhaal over een eiland, waar mensen volgens voor die tijd
soms relatief losse maar onbuigbare regels samenleefden, kwam in
december 1516 van de pers. Utopia
leende daarna zijn naam aan een manier van denken die op absolute en
daarom ook onverbiddelijke wijze de maatschappij vorm wil geven.
Natuurlijk is dit utopisch denken ouder dan More. De Griekse filosoof Plato (+347 v.Chr.) beschreef al in De Staat zijn ideale samenleving, waar denkers het
hoogst staan, gevolgd door strijders en onderaan de doeners die met hun
handen werken. En omdat filosofen zich bezig houden met geestelijke,
rationele dingen bezetten zij de top van de maatschappelijke piramide
en geven er onweersproken leiding aan. Het Utopia jubileum vormt de
aanleiding voor een kleine vloedgolf aan vertalingen en studies – de
meeste moeten nog verschijnen, zie de rubriek Nieuwe boeken van deze website. Ook worden
verschillende symposia georganiseerd. Filosoof Hans Achterhuis, die veel over de utopie heeft geschreven, werd twee jaar geleden
geïnterviewd door De Correspondent. Aan de hand van het vrije markt
denken legt Achterhuis uit waarom hij wars is van utopieën.
|
‘Bureaucratie is een inktvis’: Socratesbeker
2016
Winnaar
van de Socratesbeker is René ten Bos met zijn studie Bureaucratie is een inktvis. De
jury, Peter-Paul Verbeek, Anna Luyten, Elma Drayer en Florentijn van
Rootselaar gaven de volgende toelichting: ‘Als een beest gaat de auteur
de thematiek van het boek te lijf... Het is een boek dat gekenmerkt
wordt door schoonheid en lelijkheid tegelijk. Prachtige, welbespraakte
en gedegen analyses gaan hand in hand met verontrusting over de minder
fraaie kanten van onze maatschappij en cultuur.’ Precies 2415 jaar
nadat Socrates van de gifbeker dronk, krijgt René ten Bos – zie
fotootje – de Socratesbeker en een geldbedrag van
vierentwintighondervijftien euro. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt
aan de auteur van het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende
Nederlandstalige filosofieboek uit het voorafgaande jaar. Erno Eskens’ Een beestachtige geschiedenis van de
filosofie: inhoud – achterflap
ontving de publieksprijs. Uitreiking van de prijzen vond plaats op 15 april 2016.
|
Socrateswisselbeker 2016 of: waar zijn de
vrouwelijke filosofen?
De
vier vrouwelijke redacteuren van Filosofie
Magazine hebben de aanstaande uitreiking van de Socrateswisselbeker
2016 aangegrepen om de absentie van vrouwen in het publieke debat onder
de aandacht te brengen (zie Manifest en dagblad Trouw van 25-2-2016). ‘Vrouwenstilte’ noemen ze
die afwezigheid. Kijken we op deze website naar de in 2016 verschenen
boektitels (rubriek Nieuwe boeken), dan lijken Sophie van Balen,
Alexandra van Ditmars, Nele Goutier en Lianne Tijhaar iets op het
spoor. De ongeveer 25 nederlandstalige boeken zijn op één na alle door
mannen geschreven. De bundel Doordenken
doorwerken. Intercultureel en ecosociaal denken en doen bevat
namelijk bijdragen van vrouwelijke auteurs.
|
Wat is dan geweld?
‘We
ontlopen geweld niet door er niet over na te durven denken’, staat
boven een recent artikel van Ger Groot in dagblad Trouw (11-1-2016). Groot, filosoof van
de Erasmusuniversiteit, constateert dat Europa 70 jaar lang een zone
van pais en vree was en dat zo de misvatting kon ontstaan dat de
toekomst met overtuigingskracht alleen maakbaar is. Aan dat idee komt
langzaam aan een eind. Groot schetst daarbij een scherp contrast tussen
goede bedoelingen aan een kant en Realpolitik
aan de andere. Zo steunde Europa de op zich sympathieke revoluties in
het Midden-Oosten, die echter eindigden in grof geweld. Daar tegenover
wijst Groot op een voorstel, ook in Trouw,
om op hoge zee op bootvluchtelingen te schieten als remedie voor ons
migrantenprobleem. Maar is het wel zo duidelijk wat geweld is? Hier
volgen enkele minder voor hand liggende voorbeelden...
–
De wereld en mensen om je heen aan jouw manier van denken onderwerpen
is hen geweld aandoen (Emmanuel Levinas).
–
Taal is gewelddadig omdat die unieke, individuele fenomenen en
gebeurtenissen tot iets algemeen begrijpelijk maakt, zo ook de wetten
die wij onszelf opleggen en het overtreden ervan (Jacques Derrida).
–
Autoriteit is uitgesteld geweld (Paul Verhaeghe), wat je bijvoorbeeld pas merkt als je
tot dan toe toffe baas je ontslaat en bij de rechter gelijk krijgt ook.
–
Ook in dit rijtje: opvoeden. De neiging tot niksen en prutsen in het
kind wordt stevig de kop ingedrukt, ander talent juist gecultiveerd.
Folteren om iemand op het pad van de waarheid te brengen is de meest
extreme variant daarvan (Cornelis Verhoeven).
–
Oorlog is vanzelfsprekend gewelddadig, maar kan – wie denkt daaraan? –
ook uitdagend zijn (Ernst Jünger).
|
Verlanglijstje voor Sinterklaas/de
Kerstman
Welke filosofieboeken mogen niet ontbreken op
Pakjesavond of onder de Kerstboom? In willekeurige volgorde en op een
pagina hebben de redacteurs van filosofie-online.nl enkele suggesties
bij elkaar gezet. Naar het verlanglijstje.
|
De taak van filosofen
Het
is ‘tijd om afscheid te nemen van een boel onzin’, vertelde Herman de
Regt onlangs in dagblad Trouw (6-8-2015). Volgens de Tilburgse
universiteitsdocent leeft bij veel mensen de misvatting dat filosofen
de zin van het leven moeten opsporen – wat de Regt de
levenskunstfilosofen verwijt. Die ‘doen alsof er geen 2000 jaar aan
wetenschappelijke ontdekkingen is geweest.’ Filosofen houden zich daar
beter verre van, zo de Regt. Zij moeten mensen helpen beter na te
denken en beweringen op hun juistheid te toetsen, bijvoorbeeld rechters
en artsen die (natuurlijk) hun vak goed moeten verstaan. De Regt
plaatst daar tegenover het blad Happinez als voorbeeld van zinzoekende
ontsporing. Toch is het contrast dat de Tilburger oproept vager
(ingewikkelder) dan lijkt. Zijn de wetenschappelijk onderbouwde ideeën
over de wereld waarin we leven (wereldbeeld), waarover de Regt het wil
hebben, altijd zo vanzelfsprekend? Neem de arts en de rechter als
voorbeeld. Gezond(heid) of menswaardig bestaan blijken in de
filosofische praktijk tamelijk dubbelzinnige concepten, waarover artsen
en patiënten hardgrondig van mening kunnen verschillen. Onderzoek,
schuldvraag, strafbaarheid, strafvordering en straftoemeting bij de
rechter zijn óók een kwestie van traditie, maatschappelijke en
politieke overtuigingen, overtuigingskracht en (res)sentiment.
|
Buridans ezel – vergeten grootsheid
Was
het niet vanwege zijn ezel – in werkelijkheid een hond – dan was
filosoof Jean Buridan een obscure middeleeuwer gebleven.
Filosofiehistorici dachten zelfs tot nog niet zo lang geleden dat zijn
ezel een fabeltje was, zo onbekend waren ze met Buridans geschriften.
Ze worden nu bij uitgeverij Brill uitgegeven en binnenkort komen deel I en II uit van het commentaar op
Aristoteles’ Over de hemelen.
En met goede reden. De veertiende-eeuwse Fransman was feitelijk de
belangrijkste denker van zijn tijd. In The Copernican Revolution oordeelde wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn dat Buridan met zijn
kritiek op de Aristotelische bewegingsleer Copernicus’ heliocentrische
kosmologie mogelijk gemaakt had. De idee voor zijn hond ontleende
Buridan aan Aristoteles, die op retorische wijze een argument tegen het
geocentrische wereldbeeld wilde ontkrachten. Buridan zet zijn hond op
gelijke afstand van een bak water en een bak voer, maar daarop kan het
arme beest niet beslissen of hij eerst moet drinken of eten en sterft
van honger en dorst. De ezel – volgens blogger Stan Verdult voor het eerst door Spinoza genoemd – wilde Buridans idee van de
wils(on)vrijheid belachelijk maken. De mens moest, volgens de Parijse
professor, eerst een goede reden hebben om te doen wat hij of zij wilde
en zolang die kennis ontbrak, moest iemand zijn daad uitstellen (...en
sterven). Zie Google Books voor Buridans ezel in historische context
met een wat hoekige Franse vertaling.
|
Ongelijkheid
Zijn mensen allemaal hetzelfde of ieder op zichzelf
uniek? En waar komen de verschillen dan vandaan? Mogen aangeboren
verschillen (organisatie- en motivatietalent, sociale vaardigheid of
commercieel inzicht) zich bijvoorbeeld vertalen in zeer uiteenlopende
financiële beloning. Moet een creatieveling beter worden beloond dan
iemand die geestdodend saai werk moet doen? Is sekse nog wel een
relevante categorie om verschillen tussen mensen te beschrijven?
Wanneer is ongelijkheid onrechtvaardig? Is gelijkheid altijd
nastrevenswaardig? Wat is normaal? Wordt het gelijkheidstreven niet
voortgedreven door naijver en jaloezie? Leidt democratisch egalitarisme
misschien tot een volgzame, politiek-correcte, grijze en genivelleerde
massamens? Hoe kunnen we ongelijkheden het beste aanpakken en welke
verdienen de eerste aandacht? Tijdens de Filosofie Nacht op 17 april 2015
buigen meer dan veertig denkers in het het Amsterdamse ‘Pakhuis de
Zwijger’ over deze en andere kwesties. Ze doen dat in de vorm van
lezingen, workshops, debatten en interviews onderzoeken denkers en
publiek de betekenis van ongelijkheden in ons huidige bestaan. Zie
de website
van de filosofie.nl.
|
‘Tien
geboden voor de wetgever’![](start_files/image103.jpg)
Redelijke verwachting, vooruitzien, openbaarheid en
duurzaamheid zijn enkele regels uit de decaloog die door auteur Willem Witteveen in De wet als kunstwerk aan de orde
worden gesteld. Het is een bijzonder boek. Allereerst door de insteek
waarmee deze ‘andere filosofie van het recht’ de wetgever te hulp wil
komen. Wetten zijn volgens de op 17 juli 2014 overleden hoogleraar en
Eerste-Kamerlid geen eeuwige oplossingen voor maatschappelijke
problemen maar een kunstwerk, dat ‘aandacht, onderhoud en vakmanschap’
nodig heeft. In dit verband wijst Witteveen erop dat door de grote
aandacht voor mensenrechten en de rol van de rechter het nadenken over
wetgeving is verwaarloosd. Dit laatste staat dus bij Witteveen
centraal. Levendig en helder bespreekt hij zijn ‘tien geboden’, terwijl
ook actuele vragen als overheidsregelgeving en de toekomst van de
welvaartsstaat aan bod komen. Daarbij treden filosofen, enkele
theologen én schrijvers, bijvoorbeeld Frans Kafka en George Orwell, als
gesprekspartners op. Zijn lezers schotelt Witteveen geen droge rechtsgeschiedenis
voor, maar indringende en grondige beschouwingen rond de criteria
waaraan een goede wetgever zich zou moeten houden. Het boek richt zich
daarbij op een breder publiek dan juristen. Wie geïnteresseerd is in
vragen rond goed samenleven zal er iets van zijn gading vinden. De wet als kunstwerk verschijnt
postuum. Witteveen was een van de inzittenden van MH17 die boven
Oekraïne werd neergeschoten. Hij laat een indrukwekkend en boeiend boek
achter. Hieraan werden negenenveertig afbeeldingen toegevoegd van
collages en schilderijen die de auteur in recente jaren maakte. Voor inhoud en omslagtekst, zie inhoud – achterflap.
|
Filosofie didactiseren
Ingewikkelde zaken eenvoudig uitleggen is niet
gemakkelijk, zeker niet bij filosofische thema’s. Vroeger of later moet
iedere uitlegger bochten afsnijden om zijn doel te bereiken: hij is
immers de boodschapper van... en niet de filosoof zelf. Ook kan hij
zich niet beperken tot het zonder commentaar voorlezen van de grote
filosofen... Sommige interpretatoren zijn huiverig voor didactisch
plak- en knipwerk en blijven liever zo dicht mogelijk bij de bron,
waardoor die soms duister blijft. Anderen vliegen flink uit de bocht en
grossieren met simplismen. Kijk maar eens op het internet. Toch zijn er
geslaagde voorbeelden (die uiteraard het origineel niet kunnen
evenaren). Zo heeft de Groningse student Frederik van Boven met behulp
van schema’s met uitleg Plato’s Republiek
(Politeia) handzaam toegelicht. En dat heeft hij ook heel mooi gedaan.
Een ander voorbeeld is de welbekende Alain de Botton
die in een YouTube-filmpje
kort maar krachtig de kerngedachten van Martin Heidegger’s Zijn en tijd (Sein und Zeit)
neerzet.
Van 12 november t/m 1 december 2014 is er een
tentoonstelling over Plato’s Republiek
in Groningen, waar Plato’s tekst met behulp van infographics, audio en
video wordt toegelicht. Zie frederikboven.nl
|
Tractatus
Logico-Philosophicus
Honderd jaar geleden begon de Eerste
Wereldoorlog. Een van de vele oorlogsvrijwilligers die daaraan deelnam
was de Oostenrijks-Britse filosoof Ludwig Wittgenstein (1889-1951).
Eerst vocht Wittgenstein als gewoon soldaat, dan als onderofficier en
tenslotte als ‘keizerlijk en koninklijk luitenant’ aan het Russische en
Italiaanse front. Daarbij bleek hij uitzonderlijk moedig. Maar terwijl
Wittgenstein dagelijks zijn leven waagde, begon hij aantekeningen te
maken voor zijn baanbrekende Tractatus
Logico-Philosophicus uit 1921. Dit boek vormde een belangrijke
inspiratiebron voor de zogenaamde ‘Wiener Kreis’, een groep
Weense filosofen die ten strijde trok voor
natuurwetenschappelijke waarheid en tegen metafysica en ideologie. Een
opmerkelijke samenloop van omstandigheden was dat Wittgenstein juist
aan het begin van de oorlog een fanatieke lezer van Lev Tolstoj’s Mijn kleine Evangelie was geworden
en overwoog om monnik te worden. Dit verklaart waarom het ‘Traktaat
over de logische filosofie’ ook een mystieke inslag heeft. Voor de
totstandkoming en invloed van het Tractatus,
zie het recentste nummer van Philosopy Now
(juli-augustus 2014). Zie ook W. Baum, Wittgenstein im
Ersten Weltkrieg. Die „Geheimen Tagebücher“ und die Erfahrungen an der
Front (1914-1918): inhoud – achterflap.
|
Michel Foucault
De meest geciteerde Franse filosoof is niet René
Descartes of Jean-Paul Sartre maar Michel Foucault die op 25
juni 2014 dertig jaar geleden aan AIDS is overleden. Met zijn inzichten
over macht en vrijheid heeft hij grote invloed gehad op filosofie en ethiek.
Volgens Foucault is macht sinds de middeleeuwen sterk veranderd.
Vroeger was macht die op mensen werd uitgeoefend zichtbaar,
hiërarchisch en fysiek gewelddadig. Tegenwoordig, meent Foucault, is
macht vooral onzichtbaarder geworden. Moderne machtsinstrumenten zijn
onderwijs, lifestyle-bladen, gebruiksaanwijzingen,
verwachtingspatronen, sociale controle, etiquette en mode. Ook zijn de
straffen subtieler, bijvoorbeeld sociale uitsluiting, spot, pesten of
(verplichte) therapie. Het doel van de macht is echter onveranderd:
mensen aanpassen aan de maatschappelijke gemene deler. Daarom ook vindt
Foucault het een ernstige vergissing om in de mens een autonome
zelfbeschikker te zien. Mensen zijn tenslotte altijd het product van
disciplinerende machtsstructuren en een bonte lappendeken van aan
elkaar geknutselde ideeën over wat waar (normaal) is. Het wekt
misschien verwondering dat juist Foucault, die anonieme macht als thema
had gekozen, ook de vader van de levenskunstfilosofie is. Toch bestaat
er een verband. Juist omdat macht- en waarheidsstructuren zo dwingend
zijn, kunnen we helemaal niet spreken over wie of wat we echt zijn, laat staan er naar op
zoek gaan. Wel moeten de naar zelfinzicht zoekende levenskunstenaars
bepalen wie ze binnen de gegeven omstandigheden in vrijheid willen of kunnen zijn. Foucault spreekt hier over: ‘de ethiek van de
zelfzorg als vrijheidspraktijk’ en ‘de vrijheid in praktijk brengen’.
Dit is het werkterrein van de levenskunstenaar. Voor meer informatie,
zie bijvoorbeeld het meertalige Portail Michel Foucault en michel-foucault.com.
|
Maand van de Filosofie,
thema “techniek”
Onlangs verschenen enkele interessante boeken rond het thema
techniek.
– Kunstmatig
van nature van Jos de Mul: het
Essay van de Maand van de Filosofie (zie in de rechter kolom hiernaast)
–
In Een stok om mee te denken
bundelde Coen Simon teksten van bekende filosofen
over technische artefacten als het schrift, vuur, geld, panopticon en
internet: inhoud – achterflap
–
Een nieuwe vertaling van het ingewikkelde maar belangrijke essay De vraag naar de techniek van Martin Heidegger, een van de invloedrijkste filosofen van
de vorige eeuw: inhoud – achterflap. De
Duitse filosoof concludeert dat de 20ste-eeuwse techniek een
eenzijdige, instrumentele bril is om naar de wereld te kijken. Ze stelt
vragen als: Hoe werkt het? Wat is het nut? Wat levert het mij op?
Hoeveel kost het? Dit is gevaarlijk, meent Heidegger, omdat deze blik
alle andere manieren van kijken dreigt te overheersen.
– Gelijktijdig verscheen een commentaar op
deze tekst: G. Visser, Heideggers
vraag naar de techniek: inhoud – achterflap
– Toegankelijker blijkt P.-P. Verbeek’s Op de vleugels van Icarus: inhoud – achterflap.
Techniek beïnvloedt de manier waarop we omgaan met onze wereld en hoe
we denken en vaker gebeurt dat op een manier die we helemaal niet
hadden voorzien of gewild, maar Verbeek meent dat je techniek kunt
sturen en verbeteren. Daarom is het belangrijk al bij het ontwerpen van
nieuwe technologie goed na te denken over ethiek, nut en noodzaak,
bedoelde en mogelijke gevolgen.
– Oswald Spengler, De mens en de techniek: inhoud – achterflap
– Bernard Stiegler, Per toeval filosoferen: inhoud – achterflap
|
Achtergronden bij het
thema techniek
Zie deze website voor links over techniekfilosofie en ethiek.nl.
|
Foute filosofen
De
joden hebben een ‘begaafdheid’ voor het ‘berekenende’, noteerde de
Duitse filosoof Martin Heidegger aan het begin van de Tweede Wereldoorlog
in een aantekenschrift. Eind december 2013 verscheen in de Duitse
kwaliteitskrant die Zeit een bijdrage over de zogenaamde Zwarte Schriften – Heideggers
aantekenboeken die op 13 maart 2014 in druk zijn verschenen. Redacteur
Peter Trawny meende dat ze zó veel zorgwekkende anti-semitische
uitspraken bevatten, dat het hem beter leek om enkele kenners vooraf te
informeren. En die lekten het naar buiten. Het was niet de eerste keer
dat het thema ‘Heidegger en de joden’ tot discussies leidde. Wat
Heidegger zelf betreft, staat buiten kijf dat hij een poos een
enthousiaste nazi was en in de Führer Adolf Hitler een verlosser zag.
Naar het schijnt, heeft Heidegger zelfs enige tijd gehengeld naar de
functie van ‘chef-ideoloog’ van de nazi-beweging. Zijn verdedigers
benadrukken steeds weer dat dit een bevlieging was of dat bepaalde
ideeën kwalitatief heel anders zijn dan dat wat ze lijken en dat
Heideggers anti-semitisme iets was wat je wel vaker bij ontwikkelde
mensen in die tijd kon horen. En nu weer opnieuw, zie bijvoorbeeld de
website van Filosofie Magazine. Daar noemt filosofe Veronica
Vasterling de met regelmaat terugkerende discussies rond Heidegger ‘de
filosofische variant van de Holocaust Kitsch in de filmwereld.’
Hoe
fout moet een filosoof zijn, voordat hij van een bijsluiter wordt
voorzien? En bestaat er helemaal geen verband tussen, zeg maar, het
nadenken van een filosoof over de tijd waarin zij leeft en haar
abstracte, diepe, filosofische ideeën? Of misschien toch wel. Het
‘berekenende’ waar Heidegger over schrijft, betekent in het dagelijkse
taalgebruik mogelijk zoiets als handig
in zaken, maar in Heideggers filosofie klinkt het anders, meer als begaafdheid voor het verval van de
westerse beschaving of wat polemischer: de jood is schuld aan alles. Of gaat
die conclusie uiteindelijk
een brug te ver?
|
Zin in het leven
‘...het
leven heeft echt wel zin’, schreef NRC
Handelsblad op 10 februari 2014 onder verwijzing naar psychologen
Samantha Heintzelman en Laura King. In hun recente artikel ‘Life is Pretty Meaningful’ betogen de Amerikaanse
onderzoekers dat opgewekte mensen bijvoorbeeld beter af zijn, omdat ze
zich meer verbonden voelen met andere mensen en daardoor gelukkiger.
Vaste patronen geven geluk: relaties, kennissen, de opeenvolging van de
seizoenen, ontmoetingen. Uiteindelijk blijkt 84 tot 95 procent van
Heintzelman en Kings proefpersonen min of meer gelukkig, inbegrepen
alcohol- en drugsverslaafden. Of hun bewering steek houdt dat het leven
‘vanuit een existentialistisch perspectief geen enkele zin heeft’,
lijkt meer iets voor filosofen. Iemand als Bertrand Russell zag het althans als een taak van
de filosofie om ‘the everyday value of philosophy’ te bewijzen.
|
Filosofie Magazine op tablet
Sinds
begin dit jaar is het altijd interessante tijdschrift Filosofie Magazine ook op tablet
verkrijgbaar (Android en Apple). Voor abonnees gratis. Anders € 5,99
per exemplaar. Zie de website van Filosofie Magazine. Dit geldt niet voor het tijdschrift Filosofie, waarvan u de actuele
inhoudsopgave op deze website kunt vinden. Filosofie
heeft een digitaal archief voor abonnees.
|
De G8
van de filosofie: “Vooruitgang”
Wat
topconferenties zijn voor staatshoofden en wetenschappers wordt deze G8
voor de filosofie. Groot verschil: daar waar anderen achter gesloten
deuren vergaderen, kan het publiek op 18 april 2014 bij de G8
aanschuiven. Op voorspraak van “investeerders”, die financieel
bijdroegen, kwam het volgende lijstje tot stand: Peter Sloterdijk, John Gray, Chantal Mouffe, Zygmunt Bauman, Benjamin Barber, Markus Gabriel, Damon Young en Achille Mbembe. Het gekozen thema “vooruitgang”, dat
wordt toegespitst op Nederland, zal de tongen zeker in beroering
brengen. Zo staat er naast de eerder optimistische Bauman de
misantropische Gray, die de mens voor een evolutionair ongeluk aanziet.
Ook de leeftijdsverschillen zijn behoorlijk en die zullen zeker
doorklinken: Bauman wordt 89 – Gabriel is net 32. Op 18 april 2014 vind
de G8 plaats in de Beurs van Berlage in Amsterdam. Organisatoren zijn: Filosofie Magazine, Human en
Hivos. Zie de website van Filosofie Magazine voor meer informatie. Toegangskaarten zijn niet meer beschikbaar.
|
Erasmusprijs 2013: Jürgen Habermas
Jürgen Habermas ontvangt morgen 6 november de
Erasmusprijs 2013. De Duitse filosoof krijgt deze prijs voor zijn
bijdrage tot het denken op het “grensvlak van sociologie, filosofie en
politiek”, waarbij “de democratie en de betrokkenheid van de burgers
centraal” staan, aldus de jury. Jürgen Habermas (1929) “is scherp en
kritisch in zijn politieke analyses maar tegelijkertijd optimistisch
over de toekomst van een democratisch Europa. Hij gelooft in het belang
van het debat, in de ratio als drijfveer voor de politiek, en in de
gelijkheid van mensen. Met zijn humanistische denktrant en
betrokkenheid bij de toekomst van Europa belichaamt hij de Erasmiaanse
waarden die de Stichting graag uitdraagt.” Wie iets van of over
Habermas wil lezen kan tegen gelegenheidskorting bij uitgeverij Klement
enkele titels bestellen. Uitgeverij Boom komt met een nieuw boek van de
gelauwerde filosoof: Een toekomst
voor Europa.
|
Gerrit Komrij’s laatste gedicht: Erasmus
Over
Desiderius Erasmus gaat het laatste gedicht van de
in 2012 overleden schrijver-dichter Gerrit Komrij die de tegendraadsheid prijst van de
16de-eeuwse humanist. Erasmus ziet wit waar alle andere mensen ‘zwart
zien’. Tegelijkertijd spreekt de gewezen ‘dichter des vaderlands’
(2000-2004) over het gevaar dat alle contrasten uit het leven
verdwijnen en voortaan alleen de kleur grijs de overhand heeft: ‘Dan
raakt de wereld leeg. Ik zou bevriezen’, besluit Komrij. Het gedicht
stond op 28 oktober 2013 in NRC
Handelsblad. Druk op de volgende link voor het krantenartikel in pdf.
|
Een groene Spinoza?
Wat
kunnen we leren over duurzaamheid wanneer we bij Benedictus de Spinoza te rade gaan? Tenslotte was voor
Spinoza ‘God ofwel de Natuur’ de werkelijke maat der dingen. Heeft
Spinoza ons iets te vertellen over de verduurzaming van onze economie,
van transport, van energie-, voedsel- en industriële productie? Tijdens
de Spinozadag 2013 komen deze en andere vragen
aan bod. De muzikale omlijsting wordt verzorgd door Theo Loevendie. Hij geeft een voorproefje van zijn
Spinoza Opera die op 11 oktober 2014 in première gaat. Tijd en plaats:
zondag 24 november 2013 van 11.30 tot ca. 15.45 in Paradiso, Amsterdam.
Kosten € 15. Studenten
betalen € 10.
|
4de Nacht van de Rechtsstaat
De
Nederlandse Grondwet viert in maart 2014 zijn tweehonderdste verjaardag.
Politici, wetenschappers, journalisten en betrokken burgers gaan daarom
tijdens de Nacht van de Rechtsstaat in gesprek over de betekenis en
huidige staat van de grondwet. Is die wel klaar voor de 21ste eeuw? Hoe
moeten de afweging tussen verschillende, soms botsende grondrechten
uitvallen? Moet de grondwet uitdrukkelijk verwijzen naar het
Nederlandse volk en de democratische rechtsstaat? Is de huidige
grondwet voldoende afgestemd op de digitale revolutie? Kortom, hoe
staat onze Grondwet na 200 jaar trouwe dienst er voor? Speciale gast is
dit jaar Michael Ignatieff. Tijd en plaats: vrijdag 22
november 2013 van 20.00 tot 01.00 uur in Felix Meritis, Amsterdam. Kosten: € 10. Studenten betalen € 7,50.
|
Bescheidenheid
siert de filosoof
De
92-jarige Eddy van Drooge uit Hoogeveen behaalde afgelopen vrijdag 27
september 2013 haar bachelordiploma filosofie. Uiteraard was dit een
goede gelegenheid voor het journaille om uit te rukken voor een human
interest-verhaal, maar de pers kwam van een koude kermis thuis. De
deeltijdstudente van de Rijksuniversiteit Groningen meende dat een
bachelor geen reden voor een interview kon zijn. Drooge, een gepensioneerde
psychologe, gaat nu verder met haar masterstudie die ze over twee jaar
hoopt af te ronden. Volgens haar universiteit is ze de oudste
bachelorstudent ooit. Zie bijvoorbeeld filosofie.nl (1 oktober 2013).
|
Filosofen buiten spel
De
publieke rol van de intellectueel is uitgespeeld, meent de Belgische
filosofe Tinneke Beekman in een blog van dagblad De Morgen. Dit hebben de filosofen met name
aan zichzelf te danken en dan vooral aan de postmoderne collega’s met
hun onheldere betogen. Ook politieke correctheid is er debet aan.
Andere redenen zijn filosofische afkeer van de politiek of juist het
verlangen eenzijdig te bepalen wat politiek is en wat niet (zo wordt
Beekmans verwijzing naar Luuk van Middelaar hier samengevat). Samen met
de reacties op Beekmans vormt haar hartenkreet een mooie aanleiding om
door te denken. Een interview met de filosofe verscheen op filosofie.nl (21 augustus 2013). Politieke
correctheid wordt ook het initiatief Werkelijkheid in Perspectief (tegen het ‘intellectuele
conformisme’) verweten. Een criticus in The Post Online schreef in juni 2013 dat bijvoorbeeld een
discussie tegen God en voor het humanisme alleen nog in Apeldoorn tot
enige reuring leidt. In tijdschrift Vrij Nederland is die kritiek onlangs opnieuw
aangeblazen. Trouwens, Dagblad Trouw bracht op 1 september een interessant
opiniestuk. Daarin noemt de auteur het becommentariëren van de
actualiteit door filosofen ‘een perverse situatie, waaruit ze snel
bevrijd moeten worden’.
|
Diderot: ‘De neef van Rameau’
‘Werkelijk, dat wat
u de pantomime der bedelaars noemt, zorgt ervoor dat de wereld
ronddraait’, schreef filosoof Denis Diderot in De
neef van Rameau. In dit meesterwerk liet de op 1 augustus 1784
gestorven gangmaker van de Franse Verlichting een filosoof discussiëren
met de neef van de componist Rameau. Deze neef blijkt een intelligente maar
cynische nietsnut, een principeloze materialist die leeft op de portemonnee
van weldoeners, wiens ego’s hij streelt als tegenprestatie. Volgens hem
is het beter om subliem in het kwaad te zijn. Mensen spugen immers op
een gauwdief maar waarderen de schurk-uit-een-stuk, die met zijn
wreedheid angst inboezemt en met zijn overmoed verbazing wekt.
[Marokkaans straatboefje versus Willem Holleeder!] Tegenover de neef
staat een naamloze filosoof die in deugdzaamheid, principes en
maatschappelijke vooruitgang gelooft. Maar uiteindelijk moet ook hij
toegeven dat iedereen – filosofen uitgezonderd – zijn tekortkomingen
bij iemand of ergens anders aanvult door te bedelen om liefde,
waardering, beloning of hulp. Wolfgang von Goethe noemde Rameaus Neffe een ‘bominslag’ en Georg Hegel zag in hem een voorbeeld van
zelfvervreemding. In de Geschiedenis
van de waanzin (1972/III) ging Michel Foucault uitgebreid op de neef in, die trouwens
weinig Verlichtingsoptimisme uitstraalt. Op 5 oktober 2013 is het 300
jaar geleden dat Diderot werd geboren.
|
Loopbaanprijs
De
Belgische filosoof Johan Braeckman ontving op 8 juli 2013 de Loopbaanprijs
van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en
Kunsten. De prijs is bedoeld voor mensen die op een bevattelijke manier
communiceren over hun wetenschapsdomein, bijvoorbeeld op tv bij Man bijt hond (zie afbeelding).
‘Vooral zijn initiatieven om de evolutietheorie voor een groot publiek
te verklaren en te vergelijken met stromingen als het creationisme
werden door de jury geapprecieerd.’ Zie de website van de KVAB en filosofie.nl. Recent verscheen van Braeckman
een mooi portret van Jean-Baptiste de Lamarck (1744-1829): ‘De eerste
evolutiebioloog’ in het interessante Fascinerend leven. Markante figuren en ideeën uit de
geschiedenis van de biologie. Zie inhoud – achterflap.
|
Van zelfkennis tot narcisme
Een week lang
televisie over het ego op Holland Doc 24 van zaterdag 25 mei tot en met
vrijdag 31 mei 2013. Hoe presenteer je jezelf? Hoe positief is je
zelfbeeld? Hoe blaas je dat ego weer op als het teveel is gekrompen?
Hoe belangrijk vind je wat anderen van je denken? En wie ben je
eigenlijk? Naar aanleiding van de Week
van het ego, georganiseerd door het platform Wetenschap 24, zendt Holland Doc 24
in en rond de week van 25 tot en met 31 mei een
reeks documentaires en series uit over identiteit, zelfkennis en
existentiële twijfels. Een greep uit het aanbod: Valentijn over een jongen die werd geboren in een
meisjeslichaam en de serie Status
Anxiety van Alain de Botton, waarin het gras bij de buren altijd groener
is. In de achtdelige serie Dus ik
ben vraagt filosofe Stine Jensen zich af wie we zijn en de Engelse
filmmaker David Bond laat in het docudrama Erasing David (2010) zien
hoezeer gangbare ideeën over privacy achterhaald zijn.
|
Spinoza’s drukker ontmaskerd
Van Spinoza’s
hoofdwerken – de Tractatus
theologico-politicus uit 1670 en de Ethica uit 1677 – was tot nu toe onbekend wie de drukker
was. Een vergelijking echter van versierde drukletters en ornamenten
gaf studenten boekwetenschap Trude Dijkstra en Rindert Jagersma de
sleutel tot dit raadsel. Zij concludeerden dat achter het drukkerspseudoniem
Henricus Künrath uit Hamburg de Amsterdammer Israël de Paul (1630-1680)
schuilgaat. Deze interessante ontdekking maakt iets zichtbaar van
Spinoza’s netwerk. In het geval van Baruch de Spinoza (1632-1677) was deze geheimdoenerij niet
zonder reden,w ant Spinoza hield er inzake religie, bijbel en politieke
ordening nogal afwijkende meningen op na. En hoewel er in Nederland een
toleranter intellectueel klimaat heerste dan in veel omringende landen,
werden boeken regelmatig verboden of zelfs verbrand, auteurs en
drukkers vervolgd, hetzij door stadsbesturen, hetzij door een hogere
overheid. Wie de constante stroom Spinozaliteratuur in ogenschouw neemt
kan zich alleen maar verbazen, dat er nog altijd vondsten als deze
worden gedaan. Het Belgisch tijdschrift Knack stond er uitgebreid bij stil. Zie ook het
uitvoerige Weblog over Spinoza, Spinozisme en
Spinozana.
|
Denker des Vaderlands
Dit is tot 23 mei
2013 Hans Achterhuis. Op die dag namelijk gaat
Achterhuis het stokje doorgeven aan René Gude (zie foto). In de Aula van het Utrechtse
Academiegebouw (naast de Domtoren) zullen beide denkers met elkaar het
gesprek aangaan. Welke onderwerpen verdienen de komende twee jaar de
aandacht van de nieuwe Denker des Vaderlands? Heeft Achterhuis nog een
boodschap voor zijn opvolger? Tijdens een heuse balkonscene zal
Achterhuis in elk geval ’n laatste gedachte meegeven aan het publiek.
Ook Gude geeft er zijn visitekaartje af. De feestelijke overdracht
wordt georganiseerd door Studium Generale in samenwerking met uitgeverij Lemniscaat,
dagblad Trouw en de Internationale School voor
Wijsbegeerte
(ISvW). Zie ook de website Denker des Vaderlands en Filosofie Magazine met enkele videoclips met René
Gude. De plechtigheid begint om 20.00 uur en duurt tot 22.00 uur.
|
‘Hoe raakt de mensheid uitgeroeid?’
Het einde van de mensheid
is traditioneel meer het terrein van theologen dan van filosofen, maar
misschien gaat dat veranderen nu concrete gevaren aan de horizon
opdoemen. Zo vraagt journalist Sean Coughlan zich niet af ‘of’ de
mensheid het loodje gaat leggen maar ‘hoe’. Op de BBC-nieuwswebsite (24 april 2013) besteedt Coughlan
aandacht aan het Future of
Humanity Institute in Oxford, dat zich sinds het vorige decennium over de kwestie
buigt. Volgens FHI-directeur Nick Bostrom zou deze eeuw weleens de
laatste kunnen zijn voor de menselijke soort. Bostrom denkt dan niet
aan kernoorlogen, pandemieën, uitbarstende supervulkanen of ontspoorde
asteroïden. Nee, de Oxfordgeleerde wijst op de moderne technologie als
grootste risico: synthetische
biologie, nanotechnologie (zie fotootje) en kunstmatige
intelligentie.
Het is immers onmogelijk de onbedoelde, mogelijk catastrofale gevolgen
van concrete toepassingen van tevoren te voorspellen, meent Bostrom. In
dit verband is het interessant het recente boek van Marcel Heerink Zolang je robot maar van je houdt
te noemen. De auteur staat stil bij de aanstaande robotisering van ons
leven (met de hulp van KI) en de mogelijke gevolgen daarvan voor
bijvoorbeeld de relatie tussen mens en robot, de betekenis van emoties,
ons zelfbeeld – volg de link voor de inhoudsopgave en achterflaptekst. Zie
verder een artikel in de Engelse krant The
Guardian: Apocalypse literature now, and then.
|
Zwarte dromen
Zit je al op
Twitter? Heb je al een Facebookpagina? Ga je op voor Google+? Wordt het
dan niet eens tijd om razendsnel uit de wereld van de sociale media te
stappen? En als je nog onderweg daarheen bent, doe je er dan niet beter
aan meteen je koers te verleggen? In het rapport De zwarte
kant van sociale media pleiten de auteurs voor ‘Slow-tech’ en waarschuwen indringend voor
de ernstige gevaren van sociale media. Ze zouden gebruikers dom,
asociaal en sensatiebelust maken, tunnel-vision creëren, gezondheid en
concentratievermogen aantasten, manipulatief gedrag en webterreur
faciliteren, creativiteit en privacy om zeep helpen. Nieuwe-mediakenner
Arjen van Veelen, auteur van Facebookleven in 61 eenvoudige
overpeinzingen onderkent in Filosofie
Magazine de gevaren, maar nuanceert het rapport sterke. Met een
verwijzing naar George Orwell, die de impact van centrale verwarming op
het dagelijkse leven beschreef, maakt van Veelen, misschien onbedoeld,
ook duidelijk dat nieuwe techniek en technologie geen waardenvrij,
neutraal instrument of foefje is. Technologische vernieuwing kan oude
en vertrouwde leefpatronen ingrijpend veranderen en niet alleen
positief. Zie ook ‘To Facebook or not to Facebook’ op de homepage van www.ethiek.nl. Recent verschenen enkele interessante
boeken over internet, internetgebruik en internetters: T. Chatfield,
Floreren in het digitale tijdperk: inhoud – achterflap; K. Damhuis, De virtuele spiegel.
Waarom Facebook ons ongelukkig maakt: inhoud – achterflap.
|
God bestaat niet, dus hij bestaat
Aanstaande 20
september 2012 promoveert Emanuel Rutten aan de Vrije Universiteit van
Amsterdam met een proefschrift op het gebied van de logica. Het gaat
over moderne argumentaties ten gunste van het bestaan van God. Als
‘bijproduct’ van zijn promotieonderzoek heeft Rutten een geheel nieuw
argument voor het bestaan van God op papier gezet. Filosofie
Magazine
interviewde de promovendus die zijn argument kort toelichtte. Daarbij
benadrukte de Amsterdamse filosoof dat het niet om een godsbewijs gaat
maar om een argument, waarbij alles draait om de overtuiging dat de
wereld waarin wij wonen uiteindelijk kenbaar is. Kern van Ruttens
betoog is dat het onmogelijk is om zeker te weten dat God niet bestaat
en dat een uitspraak onwaar is als de waarheid ervan onkenbaar is. Een
voorbeeld van zo’n onware uitspraak is God bestaat niet. De waarheid van deze uitspraak kun je
niet kennen, dus is ze onwaar. Sterker nog, het tegendeel is waar. Een
pdf van de beslist ingewikkelde, engelstalige dissertatie (met
samenvatting in het Nederlands) is downloadbaar vanaf de website van Emanuel Rutten. Daar staan ook enkele
meer eenvoudige inleidingen op zijn nieuwe godsargument. Voor wie
verder terug wil in de geschiedenis geeft Wikipedia een aardig
overzicht van traditionele godsargumenten in het artikel Existence of God.
|
Denkers in debat
Op zijn Religie
& Filosofie webpagina’s is ochtendblad Trouw eind mei 2012 met een nieuwe rubriek van start
gegaan: Denkers in
debat. Afgetrapt
werd met het nieuwste boek van Michael J. Sandel: Niet alles is te koop. De morele grenzen van marktwerking
(Utrecht (Ten Have) 2012) en nu breken filosofen en
ethici er de lans over de fnuikende gevolgen of juist de zegeningen van
de vrije markt. Harvardprofessor Sandel ziet vooral negatieve gevolgen,
want de markt heeft niet alleen een financiële maar ook een morele
crisis voortgebracht. Wanneer alles in ons leven op een af andere
vermarkt moet worden en iets kost of moet opleveren, wordt geld dan het
enige dat ons tot handelen motiveert? Wie wil er dan nog iets voor
niets doen, vraagt Sandel zich af.
|
Uitgelezen?
Dan is het tijd om
je eigen leeslijstje te vergelijken met dat van het Engelse dagblad The
Guardian. Deze ‘Krant van het jaar’ heeft op 14 juni 2011 op zijn website een overzicht gepubliceerd met de
100 meest smaakmakende non-fictie boeken. Wie minder belezen is kan
zich aan de hand van dit overzicht inwerken op thema’s als kunst,
cultuur, politiek, wetenschap, geschiedenis en filosofie. Deze canon
heeft wel enkele beperkingen. Het gaat vaker om twintigste-eeuwse
publicaties en bovendien ligt er een zwaar Anglo-Amerikaans accent op.
Ondertussen liggen de zaken in de filosofieafdeling juist omgekeerd:
die blijkt vooral continentaal van karakter en Thomas Kuhn is met zijn The Structure of Scientific Revolutions (1962) de enige
twintigste-eeuwer. Hier vind je ook nog The Anatomy
of Melancholy (1621) van Oxford don Robert
Burton
(1577-1640). Dit werk over oorzaken en gevolgen van zwaarmoedigheid,
eenzaamheid en onaangepastheid en de remedies daartegen geniet in ons
taalgebied weinig bekendheid, maar voor James Bond-scenarist Anthony Burgess (+1993) was Burtons Anatomy een van de meest
amusante boeken uit de wereldliteratuur en een dat nooit verveelt.
(Over melancholie gesproken, lees Karin Johannison, De kamers van de melancholie: inhoudsopgave – achterflaptekst.) Een aantal van de 100 titels is
voorzien van een korte samenvatting en een verwijzing naar gangbare
uitgaven. Overigens heeft The
Guardian een heel interessante en altijd actuele filosofieboekenpagina.
|
Voor eerdere
berichten, zie oude
berichten
|
|
|
Op zoek naar een goed ethiekboek of filosofieboek?
Op deze website, in
de rubriek Nieuwe boeken, vind je informatie over eerder en
recent verschenen en nog te verschijnen ethiekboeken: recensies en inhoudsopgaven.
Zie ook filosofie-online.nl.
|
Knowledge Unlatched
Ontketende kennis?
Meer weten? Via Knowledge
Unlatched (UK) hebt u gratis toegang
tot talrijke wetenschappelijke tijdschriften en boeken, ook op het
gebied van ethiek en filosofie.
|
Ethiek actueel #2
Het
is niet makkelijk om goed op de hoogte te blijven van hedendaagse
ontwikkelingen op welk vakgebied dan ook. Met ethiek is het niet veel
anders. De Engelstalige website Aeon bevat een
talrijke, toegankelijke bijdragen op het gebied van ethiek en filosofie,
natuur-, mens- en cultuurwetenschap. ‘We ask the big questions and find the freshest, most original
answers, provided by leading thinkers on science, philosophy, society and
the arts’, aldus de redacteurs van deze interessante website.
|
Ethiek actueel
Het
is niet makkelijk om goed op de hoogte te blijven van hedendaagse
ontwikkelingen op welk vakgebied dan ook en al zeker niet op het WWW. Met
ethiek is het niet veel anders. De Engels-, Frans- en bahasa
Indonesiatalige website The Conversation brengt soelaas met een grote hoeveelheid actuele en
leesbare bijdragen van onderzoekers en wetenschappers van over de hele
wereld. Wie het ethische gesprek wil volgen, zie de pagina Ethics + Religion.
|
Boeken en tijdschriften op het WWW
Literatuur te over,
maar een bezoekje aan de plaatselijke bibliotheek levert soms weinig op.
Dan maar naar de boekhandel. Ook daar is de kast half gevuld of, erger
nog, er zijn helemaal geen filosofieboeken voorradig. Hoe vind je boeken
over filosofie? Links naar teksten op het Internet, bibliotheken,
boekhandels en uitgevers staan op deze website bij elkaar: Zoeken op het World Wide Web.
|
Academische zijlijn
Ethische en
filosofische vragen komen volop aan bod bij universiteiten en
hogescholen, waar professionals zijn aangetrokken om de studenten goed te
bedienen. De Nederlandse universiteiten en slechts twee hogescholen
(Saxion en Hogeschool Utrecht) organiseren echter ook een nevenprogramma
met discussies, cursussen en podiumprogramma’s op het gebied van
wetenschap, kunst en cultuur, het zogenaamde Studium Generale. Vaak staan daar filosofische en ethische
kwesties centraal of komen ze er min of meer zijdelings aan bod. De
voorjaarsprogramma’s staan nu stevig in de steigers. Het loont dus de
moeite er een kijkje te nemen. Op de website studiumgenerale.nl vind je links naar de programma’s van de
universiteiten en die twee hogescholen.
|
|
|