* Epidemie als politiek
	De uitzonderingstoestand als het ‘nieuwe normaal’ Giorgio Agamben Amsterdam, StarfishBooks, 2021 100 p., ISBN 9789492734129, € 15,00	inhoud – achterflap
De coronapandemie heeft ons leven overhoop gehaald. De dood in de vorm van ademnood op de IC lag op de loer en wie daaraan ontsnapte maakte kennis met afschotten en dichttimmeren van de publieke ruimte, een terugtrekking in de privésfeer, avondklok, mondkapje, vaccinatiedruk en zelfisolatie. En niet alleen Nedeland zat op slot. Corona was in Europa en wereldwijd aanwezig: als feit en als angstvisioen. Bij dat alles heeft de filosoof Giorgio Agamben zich niet onbetuigd gelaten. In het hier besproken Epidemie als politiek neemt de Italiaanse denker de coronapandemie uitdrukkelijk tot onderwerp om een ontwikkeling in het moderne politieke bedrijf te duiden. Hoewel de bijdragen van Agamben alle uit 2020 stammen, hebben ze hun dringende actualiteit niet verloren. Agamben stelt de vragen, waar regeringsleiders en politici ogenschijnlijk niet aan toe komen. Beperken we ons even tot Nederland, dan zien we vooral politieke innertie. Zowel tegenstanders als voorstanders van het coronabeleid lijken vooral bevangen door de waan van de dag. In die houding schuilt een evident gevaar, aldus Agamben. De Italiaanse filosoof vreest dat als we afscheid hebben genomen van deze politieke noodsituatie, er een nieuw normaal is ontstaan, dat repressieve, dwingende, inperkende elementen van het coronabeleid ‘gewoon’ meeneemt. Het zou ook niet de eerste keer zijn. Agamben wijst op de war on terrorism die zijn eigen nieuwe normaal heeft geschapen. Het doemscenario dat de auteur aan zijn lezers voorlegt, is dat we net zolang van noodsituatie tot noodsituatie doorpolderen, totdat we in een onderdrukkende, onmenselijke samenleving terecht zijn gekomen. In de context van de coronapandemie schets Agamben het beeld van een perfect storm. Verschillende, op zich genomen belangrijke en interessante maatschappelijke ontwikkelingen vloeien samen tot een kluwe die de burger ontrecht en onderdrukt en van zijn medeburgers isoleert. Digitalisering bijvoorbeeld leidt tot isolering van burgers van elkaar (vergelijk onderwijs op afstand) en versterkt controlesystemen, waarmee burgers bewaakt kunnen worden. Een steeds verdergaande medicalisering van het menselijke leven leidt tot een overfixatie op het fysieke overleven, die met name in politieke besluitvorming (wetten en regelgeving) vorm krijgt. Maar ook voor wie de soep minder heet eet, kan Agamben een interessante aanjager zijn. De beschouwingen van de Italiaanse filosoof zijn namelijk ook een aanklacht tegen het laten versloffen van de vraag naar ‘het goede leven’. Wat vinden we eigenlijk een kwalitatief goed leven? Wat is daar voor nodig? Dit handzame, toegankelijke en stimulerende boekje bevat interviews, korte opstellen en bijdragen aan kranten. Voor het goede begrip zijn Agambens teksten voorzien van een verhelderend voor- en nawoord. Daar wordt de lezer bekend gemaakt met enkele rode draden in het denken van de Italiaanse filosoof.