* H. Haenen, Ubuntu en Nelson Mandela. Afrikaanse filosofie
van verzoening |
|
||
|
|
|
|
|
Budel, Damon, 2016 296 p., ISBN 9789460362248, € 34,90 |
||
PVV-politicus Martin Bosma
heeft zich in zijn boek Minderheid in
eigen land (2015) uitgebreid met Zuid-Afrika bezig gehouden. Hij heeft
toen niet nagelaten de anti-apartheidsstrijd van Nelson Mandela
(1918-2013) en het African National Congress (ANC) veel naars toe te schrijven.
Gelukkig is Bosma’s boek door recensenten deskundig gefileerd. De kritiek op Bosma ten spijt zijn ondertussen nog niet alle
vraagtekens weggenomen bij de anti-apartheidsstrijd en bij een flink aantal
anti-apartheidsstrijdstrijders in het bijzonder. En dit zowel in Zuid-Afrika
als in Nederland. Het is daarom goed te zien dat Henk Haenen in zijn boek over
Ubuntu en Nelson Mandela de voormalige president van Zuid-Afrika (1994-1999)
als mens van “vlees en bloed” wilde opvoeren, dat wil zeggen: niet zonder
feilen of falen. Haenen toont de ANC-voorman als bron van inspiratie, maar
heeft hem niet (zoals anderen voor hem) tot mythische proporties uitvergroot. Ubuntu – de Afrikaanse
levensfilosofie – is volgens de auteur de sleutel om Mandela beter te leren
begrijpen. Om die reden heeft Haenen deze biografie in het licht van Ubuntu
gesteld en laat hij zien hoe het in verschillende fasen van Mandela’s leven
een beslissende rol speelde. Zelf omschreef Nelson Mandela de zorgzame kanten van deze levensfilosofie
met een eenvoudige parabel uit zijn jeugd. Mandela vertelde dat toen hij jong
was een reiziger die in een dorp zou stoppen nooit om drinken hoefde te
vragen. Zodra hij of zij halt hield, kreeg de reiziger water toegestopt. Die parabel
illustreert de kern van Ubuntu. Ubuntu is een blijk
van hulpvaardigheid, van respect en van zorg voor het individu die in een
gemeenschap ligt ingebed. Persoonlijke verrijking bijvoorbeeld wordt niet
afgekeurd, maar hier – als ook in vele andere levenssituaties – stelt zich
een vraag die verder gaat dan privé-doelen. Wat kan iemand die zijn eigen
zaken behartigt voor zijn of haar gemeenschap doen? Meest zichtbaar werd de levensfilosofie van Ubuntu in het
verzoeningsproces in Zuid-Afrika dat onder het presidentschap van Nelson
Mandela (1994-1999) op gang werd gebracht. Dit verzoeningsproces, waarbij
daders hun straf ontliepen in ruil voor een bekentenis, is tot op de huidige
dag omstreden. Ook al valt over de concrete uitkomsten te twisten, zonder
Mandela was een (relatief) geweldloos afscheid van de apartheid in
Zuid-Afrika misschien onmogelijk geweest. |
|||